De veranderingen die nodig zijn om tot een duurzame, volhoudbare samenleving te komen, zijn ingrijpend. Het is niet alleen een technische en/of economische transitie, maar een veel fundamenteler verandering van ons gedrag, onze cultuur en de motieven waarom we de dingen doen zoals we ze doen. Met vallen en opstaan zullen we dat leren.
1. Model van de Logische niveaus
Om naar een volhoudbare samenleving te komen is het interessant om te kijken hoe we leren. Dilts en Bateson hebben hiervoor het model van de logische niveaus ontwikkeld (figuur 1). Het bestaat uit 6 niveaus en de gedachte erachter is dat een verandering op een niveau effect heeft op alle onderliggende niveaus. Hoe hoger in het model een verandering plaatsvindt, des te fundamenteler deze is.
Figuur 1: de logische niveaus van Dilts en Bateson
2. De duurzaamheidspiramide
Kunnen we bovenstaand model gebruiken om naar een duurzame, volhoudbare samenleving te komen? De discussie over duurzaamheid wordt vaak gevoerd aan de hand van de Triple P benadering: het in balans brengen van de drie kapitalen profit, people en planet, rekening houdend met de aspecten ‘hier en daar’ en ‘nu en straks’.
Als we de Triple P benadering en het model van Dilts en Bateson met elkaar verbinden krijgen we een (soort) piramide. In het grondvlak de 3 P’s en de leer- en veranderingsniveaus daar loodrecht op. Onder in de piramide zit het omgevingsniveau en bovenin het missieniveau.
Figuur 2: De duurzaamheidspiramide
Hoe hoger in de piramide, des te dichter naderen de drie P’s elkaar totdat ze in de top samensmelten in één punt. In dit punt is alles met alles verbonden, het punt van eenheidsbewustzijn. Het is het punt waarin simpel gezegd niets meer ten koste gaat van andere mensen (waar ook ter wereld) en onze planeet, nu niet en later niet. En is dat niet de kern van een volhoudbare samenleving? Ik noem het bovenste punt ‘Presence’ (vrij naar Otto Scharmers Theory U), aanwezig zijn in het hier en nu, in echte verbinding met het diepste verlangen. Er is dus een vierde P, die van Presence.
Het niveau waar volgens mij de grootste hefboom te vinden is om de gewenste transitie vorm te geven is dat van de waarden en overtuigingen. We denken vaak dat we duurzaamheid in onze missies hebben opgenomen, maar hoe zit het dan met de waarden en overtuigingen die daaronder liggen?
Op het niveau van de waarden en overtuigingen bevinden zich in onze samenleving belangrijke obstakels die ons afhouden van een werkelijke sprong naar duurzaamheid, zoals:
- Economische groei is noodzakelijk voor het welzijn van de mens, de samenleving
- Op individueel niveau bereik je niets, laten de politiek en de grote bedrijven het maar doen.
- Als we duurzaam gaan leven kunnen we geen ‘leuke’ dingen meer doen.
- Als we als bedrijf niet elke dag winstmaximalisatie nastreven komt onze continuïteit in gevaar.
Gelukkig laten steeds meer individuen, bedrijven en maatschappelijke organisaties zien hoe de samenleving er uit kan zien als we duurzaamheid werkelijk als essentiële waarde omarmen. Dat bovenstaande er voor bovenstaande overtuigingen echt andere te vinden zijn! En dat is een verre van saai en duister perspectief!
Voor de versnelling naar een volhoudbare samenleving is het nodig om veranderingen op een zo hoog mogelijk niveau in de piramide te realiseren. Als bedrijven of overheden missies formuleren die bijdragen aan de volhoudbare samenleving zullen zij steeds moeten nagaan of alle lagen daaronder, en met name het waarden- en overtuigingenniveau, bijdragen aan het realiseren van deze missie. Anders blijft het hangen in ‘venster-kledij’.
